Wyszukiwanie w encyklopedii:

2011-03-27
2017-04-13

kultura czynna

idea rozwijana przez Jerzego Grotowskiego i realizowana przez zespół Teatru Laboratorium w latach 70., stanowiąca jeden z kluczowych elementów parateatru, wielokrotnie omawiany przez Grotowskiego w jego wystąpieniach z tego okresu. Wyrastała z opozycji wobec kultury „biernej”, odbiorczej, polegającej na zapoznawaniu się cudzymi dziełami. Jej zasadą było podejmowanie własnych aktów kreacyjnych, nie konsumowanie cudzych wytworów, ale aktywne uczestnictwo w procesie twórczym. W kontekście sztuk przedstawieniowych postulowano przede wszystkim odejście od wyraźnego podziału na osoby działające (aktorów) i widzów, który stanowi podstawę tradycyjnego rozumienia teatru. Dążąc do jego likwidacji, Grotowski podejmował działania określone mianem „teatru uczestnictwa”, w których osoby przybywające z zewnątrz nie obserwowały ustrukturowanych i wyćwiczonych wcześniej akcji aktorów, ale pod kierunkiem liderów brały udział w przygotowanych przez nich doświadczeniach. Wpływ na ukształtowanie się programu kultury czynnej miała kontrkultura, pod której wpływem był on stopniowo poszerzany, obejmując także działania nie należące do prac parateatralnych. Po wycofaniu się Grotowskiego z programu realizowanego w latach 70. i krytycznej jego ocenie, projekt kultury czynnej był na własne sposoby realizowany, poszerzany i rekontekstualizowany przez niektórych spośród jego dawnych współpracowników (m.in. Leszek Kolankiewicz).

Bibliografia: 

Na drodze do kultury czynnej. O działalności instytutu Grotowskiego Teatr Laboratorium w latach 19701977, opracowanie, dokumentacja prasowa Leszek Kolankiewicz, Instytut Aktora – Teatr Laboratorium, Wrocław 1978

Jerzy Grotowski: Działanie jest dosłowne, wypowiedź podczas konferencji Jerzego Grotowskiego w The Kościuszko Foundation w Nowym Jorku 19 kwietnia 1978 roku, przygotował do druku Leszek Kolankiewicz, „Dialog” 1979 nr 9, s. 95–101.

Jerzy Grotowski: Pogadanka o teatrze dla młodzieży szkolnej, pogadanka zarejestrowana przez Polskie Radio w październiku 1979 roku z przeznaczeniem dla szkół (klas licealnych), przygotował do druku Leszek Kolankiewicz, „Dialog” 1980 nr 2, s. 132–137.

Leszek Kolankiewicz: Kultura czynna: prahistoria animacji kultury, [w:] Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, redakcja Grzegorz Godlewski i in., Warszawa 2002, s. 27–55.